Eenzaamheid in Nederland: de cijfers en de impact
Eenzaamheid is meer dan alleen zijn; het is een persoonlijk gevoel van afzondering of een gebrek aan verbondenheid met anderen. Het ontstaat wanneer er een kloof zit tussen de sociale contacten die iemand heeft en de gewenste mate van connectie (Van der Ploeg, 2017). Zelfs in gezelschap kunnen mensen zich eenzaam voelen als de interacties niet de gewenste diepgang of intimiteit hebben (Martens, 2019).
Hoe vaak komt het voor?
Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS, 2024) blijkt dat in 2023 bijna 11 % van de Nederlanders van 15 jaar en ouder zich sterk eenzaam voelde. Dat is evenveel als in 2022, maar meer dan de 9 % in 2019, vóór de coronapandemie. Het onderzoek werd uitgevoerd onder ruim 7.000 mensen.
Wie voelt zich het meest eenzaam?
| Leeftijdsgroep | Type eenzaamheid | Percentage sterk eenzaam |
|---|---|---|
| 15‑25 jaar | Emotioneel (het missen van een hechte band) | 14 % |
| 35‑45 jaar | Sociaal (behoefte aan meer contact) | 18 % |
Jongeren hebben een sterke behoefte aan verbondenheid, waardoor eenzaamheid juist in deze levensfase piekt. Vriendschappen opbouwen en behouden is cruciaal, net als sociale acceptatie binnen de eigen leeftijdsgroep. Ontbreekt die verbondenheid, dan kunnen gevoelens van eenzaamheid snel ontstaan (Leeuwerke‑Luiten, 2021).
Vormen van eenzaamheid
Eenzaamheid kent verschillende vormen, die elk op hun eigen manier impact hebben op het welzijn van mensen.
Emotionele eenzaamheid
Emotionele eenzaamheid ontstaat wanneer iemand een diepgaande, betekenisvolle band mist, zoals met een partner of een goede vriend(in). Het verlangen naar intieme relaties en persoonlijke verbondenheid staat hierbij centraal.
Sociale eenzaamheid
Sociale eenzaamheid treedt op wanneer iemand zich geïsoleerd voelt van een breder sociaal netwerk. Dit kan voortkomen uit het ontbreken van vriendschappen, groepsactiviteiten of een gevoel van verbondenheid met anderen. Onderzoeker Robert Weiss was een van de eersten die onderscheid maakte tussen emotionele en sociale eenzaamheid (Weiss, zoals geciteerd in Van der Ploeg, 2017).
Existentiële eenzaamheid
Deze diepere vorm van eenzaamheid heeft te maken met zingeving en het besef van fundamentele isolatie in iemands ervaringen, zelfs binnen relaties. Het kan vragen oproepen over het leven, het doel ervan en iemands plaats in de samenleving. Volgens Leeuwerke-Luiten (2021) komt existentiële eenzaamheid vaak voor in combinatie met sociale en emotionele eenzaamheid.
Wie loopt het meeste risico op eenzaamheid?
Eenzaamheid kan iedereen treffen, maar sommige groepen lopen een verhoogd risico. Volgens Talma (2020) zijn dit onder andere:
✅ 75-plussers
✅ Jongeren tussen 15 en 24 jaar
✅ Gescheiden mensen
✅ Mensen met een beperking of psychiatrische achtergrond
✅ Mantelzorgers
✅ Dak- en thuislozen
✅ Migranten en laagopgeleiden
Eenzaamheid kan overal voorkomen
Eenzaamheid is niet gebonden aan één plek of situatie; het kan zich in verschillende omgevingen en levensfasen voordoen:
📍 Thuis: Mensen kunnen zich eenzaam voelen, zelfs in hun eigen huis.
📍 Werk of studie: Collega’s en studenten kunnen zich ondanks sociale interacties buitengesloten voelen of niet begrepen worden, wat een gevoel van eenzaamheid veroorzaakt.
📍 De samenleving: In drukke steden of grote gemeenschappen kan eenzaamheid voorkomen, doordat mensen zich verliezen in de anonimiteit, ondanks de mensenmassa om hen heen.
De impact van eenzaamheid
Eenzaamheid kan ernstige lichamelijke en psychische gevolgen hebben, ongeacht de vorm waarin het voorkomt. Vooral jongeren zijn hier kwetsbaar voor. Veelvoorkomende gedragingen en symptomen die verband houden met eenzaamheid zijn:
✔️ Terugtrekgedrag
✔️ Verhoogde stress
✔️ Negatieve denkpatronen
✔️ Afname van zelfwaardering
✔️ Sociale isolatie
✔️ Verslavingsgedrag (internet, soft- en harddrugs)
✔️ Angstklachten
✔️ Depressie
✔️ Verlegenheid
✔️ Negatieve ervaringen in sociale situaties (Leeuwerke-Luiten, 2021)
Gemeenschappelijke elementen die voorkomen bij jongeren zijn: negatieve denkpatronen, negatieve ervaringen, terugtrekking en sociale isolatie. De oplossing voor dit probleem is te vinden bij de interventieonderdelen op deze website.
Bronnenlijst
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2024). 1 op de 10 mensen sterk eenzaam in 2023. https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2024/39/1-op-de-10-mensen-sterk-eenzaam-in-2023
Leeuwerke‑Luiten, J. (2021). Van eenzaamheid naar verbinding: Een unieke aanpak voor professionals.
Martens, K. (2019). Eenzaamheid: Ontmoetingen met ouderen.
Talma, M. (2020). Eenzaamheid als wicked problem. Movisie.
Van der Ploeg, J. (2017). Eenzaamheid bij jeugdigen. Springer.